Οι ψίθυροι των ανικανοποίητων αναγκών μας...

Πίσω από κάθε ανθρώπινη «μάσκα», πίσω από πανοπλίες και κάστρα, μέσα στα οποία κρυβόμαστε, θα βρούμε ένα κοινό στοιχείο: τον φόβο. Ο φόβος που γίνεται το απόκρυφο κίνητρο των δράσεων και των συμπεριφορών μας είναι κρυμμένος καλά, πίσω από την «σκηνή» του θεάτρου της ζωής μας, κρύβεται στα σκοτεινά μέρη που ποτέ δεν προσέχουμε, κρύβεται στα παρασκήνια ή κάτω από τα σανίδια...

Προέρχονται από το σκιερό μέρος του εαυτού μας, τις περιοχές χωρίς συνείδηση, τις άγνωστες περιοχές, που ωστόσο υπάρχουν και δημιουργούν ωθήσεις και κίνητρα ή αντικίνητρα, για να κάνουμε πράγματα που δεν θέλουμε ή να μην κάνουμε πράγματα που θέλουμε. Γεννήθηκε σε στιγμές πόνου, στιγμές που μια από τις βασικές ανάγκες μας δεν ικανοποιήθηκε.

Σύμφωνα με τον ανθρωπιστή ψυχολόγο Abraham Maslow, οι δράσεις μας ωθούνται από κίνητρα με σκοπό να ικανοποιηθούν συγκεκριμένες ανάγκες και οι ανάγκες που δεν έχουν ικανοποιηθεί είναι παράγοντες υποκίνησης.

(O Maslow σύστησε για πρώτη φορά την έννοια της ιεράρχησης των ανθρωπίνων αναγκών σε ερευνητική εργασία που δημοσιεύθηκε το 1943 με τίτλο «A Theory of Human Motivation» καθώς και του βιβλίου Μotivation and Personality που ακολούθησε. Η συγκεκριμένη ιεράρχηση υποδεικνύει ότι οι άνθρωποι κινητοποιούνται πρωτίστως στην ικανοποίηση των πλέον βασικών αναγκών προτού προχωρήσουν στην ικανοποίηση άλλων πιο σύνθετων αναγκών.)

• Βιολογικές ανάγκες: Αντιστοιχούν με το στοιχείο ΓΗ. Είναι οι πιο ισχυρές ανάγκες. Έχουν σχέση με την βιολογική επιβίωση του ανθρώπου. Περιλαμβάνουν την ανάγκη για φαγητό, νερό, ύπνο, οξυγόνο, στέγη και σεξ. Αν αυτές οι βιολογικές ανάγκες δεν ικανοποιούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα, το άτομο δεν θα έχει το κίνητρο να ικανοποιήσει άλλες ανάγκες.

Στο Ψυχολογικό επίπεδο, σ' αυτό τον τομέα μπορούν να ενταχθούν και όσες άλλες ανάγκες μπορεί να θεωρήσει κανείς ως απόλυτα απαραίτητες για την επιβίωση του. Η αναχαίτιση τους χωρίς συνειδητή προετοιμασία μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές που έχουν ως στόχο να αποδείξει κανείς ότι «είναι δυνατός», ότι μπορεί... Νομίζει ότι όλα πρέπει να τα κάνει μόνος του, δεν ζητάει βοήθεια, τελικά πανικοβάλλεται.

Αντιμετώπιση: Αυτογνωσία με ρεαλισμό

Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε με ειλικρίνεια και θάρρος τις αδυναμίες και τις δυνατότητες μας. Να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε τις παρούσες δεδομένες συνθήκες της πραγματικότητας μας. Θα χρειαστεί να ερευνήσουμε, να αναζητήσουμε πραγματικές και εφικτές λύσεις. Και πάνω απ' όλα θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν μπορούμε και δεν «πρέπει» να τα βγάζουμε πέρα μόνοι μας, όπως ίσως νομίζουμε... να τολμήσουμε να ζητήσουμε οδηγίες, συμβουλές, βοήθεια και συμπαράσταση, χωρίς να ντρεπόμαστε γι' αυτό.

• Ανάγκες για ασφάλεια: Αντιστοιχούν με το στοιχείο ΝΕΡΟ. Αυτές έχουν να κάνουν με τη γενικότερη ανάγκη του ατόμου για έναν κόσμο με τάξη, σταθερότητα και που είναι προβλέψιμος. Άτομα που ζουν σε ένα ανασφαλές περιβάλλον ή βιώνουν εργασιακή ανασφάλεια τείνουν να ξοδεύουν πολύ χρόνο και ενέργεια προσπαθώντας να προστατέψουν τους εαυτούς τους και τα υπάρχοντά τους.

Στο ψυχολογικό επίπεδο ο άνθρωπος με αναχαιτισμένες αυτού του είδους τις ανάγκες, πιστεύει ότι πρέπει να δουλεύει συνεχώς και να «κοπιάζει» και συνήθως φοβάται ότι δεν είναι στο ύψος των περιστάσεων

Αντιμετώπιση: Διαχείριση χρόνου και ενέργειας

Θα πρέπει να βρούμε τρόπο να κάνουμε προγραμματισμό του χρόνου μας με ρεαλισμό, ευελιξία, αλλά και πειθαρχία. Να μάθουμε να έχουμε πρόγραμμα και να το τηρούμε, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα σεβαστούμε και τον χρόνο για ξεκούραση, για προσωπικές ανάγκες, για τις μικρές ή μεγάλες απολαύσεις...

• Ανάγκη για αποδοχή και αγάπη: Αντιστοιχούν με το στοιχείο ΑΕΡΑΣ. Όταν ικανοποιηθούν οι βιολογικές ανάγκες και οι ανάγκες για ασφάλεια, το άτομο αποζητά στενές σχέσεις αγάπης με άλλους ανθρώπους, έχει ανάγκη να ανήκει σε συγκεκριμένες ομάδες (π.χ. οικογένεια, γειτονιά, συμμορία ή επαγγελματική οργάνωση). Εξαιτίας του ότι η κοινωνία μας έχει γίνει και ολοένα γίνεται τεχνολογικά εξελιγμένη, ρευστή και με πολλή κινητικότητα, αυτές οι ανάγκες καθίστανται όλο και πιο δύσκολο να ικανοποιηθούν.

Στο ψυχολογικό επίπεδο ο άνθρωπος με αναχαιτισμένες αυτού του είδους τις ανάγκες, λειτουργεί χωρίς προτεραιότητες και προσωπικά όρια, θέλει να τον αγαπούν με οποιοδήποτε κόστος, προσπαθώντας να τους «ικανοποιήσει».

Αντιμετώπιση: Ανάπτυξη της εμπιστοσύνης

Εμπιστοσύνη είναι να μπορείς να βλέπεις το καλό μέσα στους ανθρώπους. Να γνωρίζεις ότι είναι ατελείς, ότι έχουν αδυναμίες και ελαττώματα, αλλά να επιλέγεις να δίνεις σημασία στο καλό, σ' ότι πιο όμορφο και υψηλό έχει στη καρδιά του. Να αφήνεις τη ψυχή σου να ανοιχτεί, να εκφραστεί, χωρίς να αναρωτιέσαι αν θα προδοθείς, αν θα πληγωθείς, όχι επειδή αποκλείεται να συμβεί αυτό, αλλά απλά επειδή επιλέγεις να δώσεις την ευκαιρία στους ανθρώπους γύρω σου να γίνουν το καλύτερο που μπορούν να γίνουν. Ωστόσο θα πρέπει να μάθουμε και την τήρηση προσωπικών ορίων, όπως και την αποτελεσματική χρήση των μέσων επικοινωνίας.

• Ανάγκες για εκτίμηση και υπόληψη: Αυτές είναι δύο ειδών -η ανάγκη για την εκτίμηση και υπόληψη που προέρχεται από τους άλλους και η ανάγκη για αυτοσεβασμό. Η αυτοεκτίμηση συμπεριλαμβάνει την αίσθηση του ότι είμαστε ικανοί, έχουμε σιγουριά για τον εαυτό μας, ότι έχουμε κατακτήσει πράγματα στη ζωή μας και ότι είμαστε ανεξάρτητοι και ελεύθεροι. Όταν αυτές οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται, το άτομο αισθάνεται αποθαρρυμένο, αδύναμο και κατώτερο. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η ανάγκη για εκτίμηση από τους άλλους μειώνεται με την ηλικία διότι έχει ικανοποιηθεί και η ανάγκη για αυτοεκτίμηση γίνεται πιο σημαντική.

Στο ψυχολογικό επίπεδο ο άνθρωπος με αναχαιτισμένες αυτού του είδους τις ανάγκες, κάνει πολλά ταυτόχρονα, για να αισθάνεται σημαντικός, αποφεύγει την ουσία, ντοπάρεται με το άγχος, ο χρόνος ποτέ δεν του φθάνει, γι' αυτό και συνήθως έχει «άγχος».

Αντιμετώπιση: Να θέσουμε προτεραιότητες

Χρειάζεται να κάνουμε τακτικά μια αναθεώρηση όσων έχουμε επιλέξει ως προτεραιότητες στη ζωή μας και επανατοποθέτηση τους με τη σωστή ιεράρχηση. Να βάλουμε δηλαδή τα «βότσαλα» μας μέσα στο βάζο, ξεκινώντας από τα μεγαλύτερα, μέχρι τα μικρότερα, μέχρι την ψιλή άμμο (σύμφωνα με την γνωστή συμβολική ιστορία...). Για να το καταφέρουμε θα χρειαστεί ίσως μια καταγραφή των καθημερινών μας ασχολιών, ώστε με ξεκάθαρο νου να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε, να αποφασίσουμε ποιες και πώς θα επιλέξουμε να κρατήσουμε.

• Ανάγκη για αυτοπραγμάτωση και ψυχολογική εξέλιξη: Αν οι προηγούμενες ανάγκες πραγματοποιηθούν, η ανάγκη για αυτοπραγμάτωση μπορεί να εμφανιστεί αν το άτομο το επιλέξει αυτό. Αυτή η ανάγκη είναι δύσκολο να περιγραφεί διότι για κάθε άτομο είναι μοναδική και ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Σε γενικές γραμμές, η αυτοπραγμάτωση αναφέρεται στην επιθυμία να εκπληρώσουμε και να αξιοποιήσουμε το δυναμικό μας (ικανότητες και χαρίσματα)

Στο ψυχολογικό επίπεδο ο άνθρωπος με αναχαιτισμένες αυτού του είδους τις ανάγκες, θέλει να ξέρει όλα και να τα ελέγχει όλα, πρέπει να είναι καλύτερος, είναι άπληστος και «τελειομανής».

Αντιμετώπιση: Πρακτική εσωτερική ανάπτυξη και αυτογνωσία

Να τολμήσουμε την αλλαγή... να μπορέσουμε να θέσουμε συγκεκριμένους και εφικτούς στόχους αλλαγών σε όσα δεν μας αρέσουν στον εαυτό μας. Να επιδιώξουμε να αναπτύξουμε ταλέντα και ικανότητες μας, που ίσως έχουμε αφήσει να σκονίζονται στο πεδίο των «απραγματοποίητων ονείρων». Να επιδιώξουμε μικρές νίκες καθημερινά που θα μας δυναμώσουν και θα ανανεώσουμε την πίστη στον εαυτό μας. Χρήσιμο εργαλείο ο Διαλογισμός πάνω σε προβλήματα ή δυσκολίες ώστε να μετατραπούν σε μαθήματα και εμπειρίες. Ο ενθουσιασμός θα ανατροφοδοτήσει τις δυνάμεις μας, μέσα από βήματα, έστω και μικρά. Και έτσι θα καταφέρουμε την ανάληψη (μικρών αρχικά) ρίσκων, θα τολμήσουμε να βαδίσουμε, αποδεχόμενοι το ενδεχόμενο της αποτυχίας, όχι ως ήττα, αλλά ως μάθημα ζωής, για εμπειρία και σοφία.